Samaryum ve Kobalt (SmCo) alaşımları, özellikle yüksek sıcaklıklara dayanıklılık gerektiren uygulamalarda kullanılan güçlü daimi mıknatısların temelini oluşturur. Uzay teknolojilerinden tıbbi cihazlara kadar pek çok kritik alanda kullanılan bu mıknatısların üretimi, toz metalurjisi yöntemleriyle gerçekleştirilir. Ancak bu üretim sürecinin merkezinde, toz güvenliği konusunun titizlikle ele alınması gerekmektedir.
Samaryum (Sm) ve Kobalt (Co) gibi nadir toprak ve geçiş metali bazlı ince tozlarla çalışmak, kendine özgü çevresel, sağlık ve yangın risklerini beraberinde getirir.
Samaryum bazlı manyetik tozların üretimindeki en büyük risk, malzemenin kendisinin doğasından kaynaklanır:
İnce toz halinde bulunan Samaryum ve diğer nadir toprak metalleri piroforiktir, yani havayla temas ettiklerinde oda sıcaklığında bile kendiliğinden alev alma eğilimindedirler.
Uygulama: Öğütme (jet değirmenleri) ve eleme gibi işlemler sırasında tozun inceliği ve yüzey alanı artar. Bu ince toz bulutlarının veya yığınlarının havayla teması, hızlı oksidasyon ve kendiliğinden tutuşma riskini maksimize eder.
Düzenleme Prensibi: İşlem ekipmanları, inert gaz atmosferi (Argon veya Azot) altında çalıştırılmalı ve sürekli oksijen seviyesi takibi yapılmalıdır.
Yüksek konsantrasyonlu ince toz bulutları, kapalı alanlarda statik elektrik veya küçük bir kıvılcımla karşılaştığında ikincil bir patlamaya yol açabilir.
Uygulama: Tesislerin A Sınıfı (Class A) patlayıcı toz ortamı olarak değerlendirilmesi ve Patlamadan Korunma Dökümanı (ATEX direktifleri) çerçevesinde düzenlenmesi şarttır.
Düzenleme Prensibi: Toz birikimini en aza indirmek, ekipmanların elektriksel olarak topraklanmasını sağlamak ve toz toplama sistemlerinde patlama tahliye panelleri veya söndürme sistemleri kullanmak.
Tozlar sadece yangın riski taşımaz; solunmaları halinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilirler.
Kobalt tozu, solunum yollarına girdiğinde hassasiyete, astıma ve ciddi akciğer hastalıklarına (interstisyel fibrozis) neden olabilir. Samaryum gibi nadir toprak elementleri de solunduğunda toksik etkilere neden olabilir.
Uygulama: Çalışanlara uygun kişisel koruyucu donanım (KKD) sağlanmalıdır: P100 veya FFP3 standardında solunum maskeleri, koruyucu giysiler ve eldivenler.
Düzenleme Prensibi: Maruz kalma sınırları (TLV/OEL) düzenli olarak izlenmeli ve yerel havalandırma sistemleri (davlumbazlar ve kabinler) kritik alanlarda sürekli çalıştırılmalıdır.
Samaryum bazlı atıklar, çevresel risk oluşturabilir ve normal çöplerden ayrı olarak işlenmelidir.
Uygulama: Toplanan toz atıkları, yeniden işlenmek üzere inert yağ içinde toplanmalı veya özel atık bertarafı için kapalı, etiketli kaplarda saklanmalıdır.
Düzenleme Prensibi: Tehlikeli atık yönetimi yönetmeliklerine tam uyum sağlanmalı ve tüm çalışanlara atık prosedürleri hakkında eğitim verilmelidir.
Etkili bir toz güvenliği programı, sadece ekipman almaktan ibaret değildir; sürekli eğitim ve denetim gerektirir.
| Düzenleme Alanı | Uygulama Yöntemi |
| Ekipman Güvenliği | Piroforik malzemeler için özel tasarlanmış, sızdırmaz, topraklanmış ve inert gaz dolgulu sistemler (eldivenli kutular, inert öğütücüler) kullanmak. |
| Eğitim | Tüm personelin, özellikle de yeni başlayanların, tozların tehlikeleri, acil durum prosedürleri ve KKD kullanımı konusunda kapsamlı eğitim almasını sağlamak. |
| Temizlik Prosedürleri | Asla kuru süpürme veya basınçlı hava kullanılmamalıdır. Temizlik sadece özel olarak onaylanmış, patlama önleyici (explosion-proof) endüstriyel vakumlarla veya ıslak temizleme yöntemleriyle yapılmalıdır. |
| Acil Durum Müdahalesi | Piroforik yangınlara özel D Sınıfı yangın söndürücüler (sodyum klorür, grafit tozu gibi maddeler içeren) tesisin kritik noktalarına yerleştirilmeli ve düzenli tatbikatlar yapılmalıdır. |
Samaryum bazlı manyetik tozların üretimi, yüksek performanslı mıknatıslar üretirken yüksek risk yönetimi gerektirir. Üreticiler, daima en katı uluslararası ve yerel toz güvenliği düzenlemelerine (ATEX, OSHA, REACH) uymalıdır. Güvenlik, bir maliyet değil, sürdürülebilir ve etik bir üretimin temel taşıdır. Toz güvenliğine yatırım yapmak, çalışan sağlığını korur, çevreyi güvence altına alır ve operasyonel kesintileri önler.
