Malzeme biliminden endüstriyel üretime, gıdadan kimyaya kadar birçok alanda tozların inceliği, yani partikül boyutu kritik bir rol oynar. Bir tozun ne kadar ince olduğunu ifade etmek için genellikle iki farklı ölçü birimi kullanılır: Mikron (µm) ve Mesh. Peki bu birimler ne anlama geliyor, birbirlerine nasıl dönüştürülürler ve hangi endüstri hangi ölçüyü kullanır? Gelin, bu dönüşümün detaylarına birlikte bakalım.
Daha önceki yazılarımızda da bahsettiğimiz gibi, mikron veya resmi adıyla mikrometre (µm), metrenin milyonda biridir (1 µm=10−6 m). Toz partiküllerinin gerçek boyutunu doğrudan ifade eden, mutlak bir uzunluk birimidir. Örneğin, 10 mikronluk bir toz, çapı 10 mikron olan partiküllerden oluşur. Mikron, özellikle bilimsel araştırmalarda ve hassas uygulamalarda tercih edilen bir ölçü birimidir.
Mesh (elek gözü), bir eleğin veya süzgecin inç başına düşen delik sayısını ifade eden bir ölçü birimidir. Yani, eleğin 1 inçlik (2.54 cm) bir çizgisi üzerinde kaç adet delik bulunduğunu gösterir. Mesh sayısı ne kadar yüksekse, eleğin delikleri o kadar küçük ve dolayısıyla geçen toz partikülleri o kadar ince demektir.
Örneğin:
20 mesh bir elek, inç başına 20 adet deliğe sahiptir ve bu delikler nispeten büyüktür.
400 mesh bir elek, inç başına 400 adet deliğe sahiptir ve bu delikler çok daha küçüktür.
Mesh ölçüsü, özellikle madencilik, kimya, gıda işleme ve inşaat gibi endüstriyel uygulamalarda, malzemelerin eleme ve sınıflandırma işlemlerinde yaygın olarak kullanılır.
Mesh ve mikron arasında doğrudan, sabit bir matematiksel dönüşüm yoktur. Çünkü mesh ölçüsü, eleğin tel kalınlığına (tel çapı) da bağlıdır. Ancak, genel kabul görmüş ve yaygın olarak kullanılan bir yaklaşık dönüşüm tablosu bulunmaktadır. Bu tablo, belirli bir mesh sayısına karşılık gelen maksimum partikül boyutunu (mikron cinsinden) gösterir.
Aşağıdaki tablo, en yaygın kullanılan mesh-mikron dönüşümlerini özetlemektedir:
Önemli Not: Bu tablo, tel çapının standart kabul edildiği durumlar için yaklaşık değerlerdir. Farklı elek standartları (örneğin ASTM, Tyler) arasında küçük farklılıklar olabilir. En doğru bilgi için kullanılan eleğin üreticisinin spesifikasyonlarına bakmak önemlidir.
Tabloya bakarak farklı mesh değerlerinin ne kadar ince tozlara karşılık geldiğini daha iyi anlayabiliriz:
Çok Kaba Tozlar (Düşük Mesh Sayısı): Örneğin, 20 mesh bir toz yaklaşık 707 mikron büyüklüğünde partiküller içerir. Bu, irice kum veya granül şeker boyutlarına denk gelebilir.
Orta İnce Tozlar: 100 mesh bir toz yaklaşık 125 mikron partikül boyutuna sahiptir. Bu, çok ince kum veya tuz taneleri büyüklüğüne benzer.
Çok İnce Tozlar (Yüksek Mesh Sayısı): 400 mesh bir toz yaklaşık 37 mikron inceliğindedir. Bu, talk pudrası veya çimento gibi malzemelerin tipik inceliğidir.
Ultra İnce Tozlar: Tablonun sonunda yer alan 1000 mesh, 10 mikron ve 1250 mesh, 5 mikron gibi değerler, gözle görülmesi çok zor, neredeyse nano boyutlara yaklaşan (ancak henüz nano olmayan) ince tozları ifade eder.
Toz inceliği, birçok endüstriyel süreçte ve ürün kalitesinde hayati öneme sahiptir:
Gıda Endüstrisi: Unun inceliği (genellikle 100-200 mesh arası), kek ve ekmek yapımında kritik bir faktördür. Baharatların öğütme derecesi de tat ve dokuyu etkiler.
İlaç Endüstrisi: İlaç hammaddelerinin partikül boyutu, ilacın vücutta emilim hızını ve etkinliğini doğrudan etkiler. Mikron ve hatta nano boyutlarda partikül kontrolü büyük önem taşır.
Kimya Endüstrisi: Pigmentlerin, katalizörlerin ve dolgu maddelerinin inceliği, son ürünün rengini, reaksiyon hızını ve dayanıklılığını belirler.
İnşaat Sektörü: Çimentonun ve diğer yapı malzemelerinin partikül boyutu, karışımın işlenebilirliğini, dayanıklılığını ve mukavemetini etkiler.
Metalurji: Toz metalurjisinde kullanılan metal tozlarının inceliği, nihai ürünün yoğunluğunu, mukavemetini ve yüzey kalitesini belirler.
Kozmetik: Makyaj pudralarının, fondötenlerin ve diğer kozmetik ürünlerinin inceliği, ürünün ciltte homojen dağılımını, hissini ve kapatıcılığını etkiler.
Mesh ve mikron, toz partikül boyutunu tanımlamada kullanılan farklı ancak birbiriyle ilişkili ölçü birimleridir. Mesh, elek açıklığını dolaylı olarak belirtirken, mikron partikülün gerçek boyutunu ifade eder. Özellikle endüstriyel uygulamalarda mesh tablosu, istenen incelikteki malzemelerin sınıflandırılması ve üretilmesi için vazgeçilmez bir araçtır. Doğru partikül boyut kontrolü, ürün kalitesini artırır, üretim süreçlerini optimize eder ve maliyetleri düşürür. Bu nedenle, hangi tozun ne kadar ince olduğunu bilmek ve bu dönüşümleri anlamak, ilgili sektörlerde çalışan herkes için temel bir bilgidir.
